Farmacja, nauki farmaceutyczne – zespół nauk o lekach, a także nazwa kierunku studiów w szkołach wyższych. Nazwa pochodzi od wyrażenia ph-ar-maki, które w starożytnym języku egipskim znaczyło kto zapewnia bezpieczeństwo^[1].

Farmacja zajmuje się zarówno lekami syntetycznymi, lekami biologicznymi, jak i pochodzenia naturalnego, oraz składnikami kosmetyków oraz żywności. Farmacja wykładana jest na wydziałach farmaceutycznych wyższych uczelni medycznych w ramach studiów jednolitych magisterskich trwających w Polsce 5,5 roku.

Farmacja jako kierunek studiów

Absolwent studiów na kierunku farmacja posiada wiedzę ogólną i specjalistyczną w zakresie nauk farmaceutycznych, medycznych, biologicznych, chemicznych i społecznych.

Jest przygotowany do pełnienia roli gwaranta jakości produktów leczniczych oraz bezpieczeństwa i skuteczności farmakoterapii w ramach systemu opieki zdrowotnej.

W szczególności jest przygotowany do:

• profesjonalnego sprawowania obowiązków farmaceuty w zakresie:
  • sporządzania, wytwarzania oraz oceny jakości i tożsamości produktów leczniczych,
  • wydawania produktów leczniczych i wyrobów medycznych,
  • sprawowania nadzoru nad obrotem, przechowywaniem i wykorzystywaniem produktów leczniczych i wyrobów medycznych,
  • udzielania rzetelnej i obiektywnej informacji dotyczącej działania produktów leczniczych i stosowania wyrobów medycznych w warunkach racjonalizacji farmakoterapii,
  • prowadzenia badań chemicznych, farmaceutycznych, farmakologicznych i toksykologicznych produktów leczniczych,
  • udziału w badaniach klinicznych i terapii monitorowanej stężeniem leku,
  • udziału w monitorowaniu niepożądanych działań produktów leczniczych;
• samodzielnego i twórczego rozwiazywania problemów z wykorzystaniem współczesnych źródeł informacji;
• twórczej i partnerskiej współpracy zawodowej z pozostałymi pracownikami ochrony zdrowia w zakresie inicjowania i wspierania działań prozdrowotnych;
• ustawicznej aktualizacji wiedzy i umiejętności fachowych z myślą o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych w toku ustawicznych szkoleń, kształcenia specjalizacyjnego oraz w trybie samokształcenia;
• zarządzania w obszarze farmacji; korzystania z wiedzy i umiejętności fachowych w pracy i życiu codziennym – zgodnie z zasadami etyki i deontologii oraz poszanowania i przestrzegania prawa;

• podjęcia studiów trzeciego stopnia (doktoranckich) i uczestniczenia w badaniach.

Absolwent jest przygotowany do pracy w:

• aptekach ogólnodostępnych i szpitalnych oraz hurtowniach farmaceutycznych;
• przemyśle farmaceutycznym i innych podmiotach odpowiedzialnych za wprowadzenie produktu leczniczego na rynek oraz uprawnionych do wytwarzania, importu i eksportu produktów leczniczych i materiałów medycznych;
• zakładach opieki zdrowotnej prowadzących badania kliniczne, terapię monitorowaną stężeniem leku oraz monitorowanie niepożądanych działań produktów leczniczych;
• inspekcji farmaceutycznej oraz w innych urzędach i instytucjach państwowych i samorządowych działających w dziedzinie farmacji i ochrony zdrowia;
• jednostkach kontrolno-pomiarowych i laboratoriach z dziedziny higieny ogólnej, kontroli i badania żywności, diagnostyki laboratoryjnej oraz ochrony środowiska;
• zakładach, wytwórniach i laboratoriach branży kosmetycznej i chemicznej;
• instytutach naukowo-badawczych i w ośrodkach badawczo-rozwojowych;
• instytucjach zajmujących się poradnictwem i upowszechnianiem wiedzy z zakresu nauk farmaceutycznych.

Absolwent posiada umiejętności współpracy z ludźmi, kierowania zespołami oraz zarządzania placówkami: ochrony zdrowia publicznego – szczególnie aptekami ogólnodostępnymi i szpitalnymi; prowadzącymi działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, importu, eksportu i obrotu hurtowego produktów leczniczych i materiałów medycznych oraz badawczo-rozwojowymi, inspekcyjnymi oraz administracyjnymi z obszaru farmacji i ochrony zdrowia^[2].

Treści kształcenia

W Polsce jednolite studia magisterskie na kierunku farmacja trwają nie krócej niż 11 semestrów i obejmują wykłady, seminaria i ćwiczenia w zakresie treści podstawowych i kierunkowych oraz praktyki.

Treści podstawowe (głównie pierwszy-drugi rok) obejmują zajęcia w zakresie: anatomii, fizjologii, patofizjologii, kwalifikowanej pierwszej pomocy, biologii i genetyki, botaniki, biochemii, biologii molekularnej, mikrobiologii, immunologii, chemii ogólnej i nieorganicznej, chemii analitycznej, chemii fizycznej, chemii organicznej, matematyki, statystyki, biofizyki, historii filozofii, psychologii i socjologii.

Treści kierunkowe (głównie trzeci-szósty rok) obejmują zajęcia w zakresie: chemii leków, syntezy i technologii środków leczniczych, biotechnologii farmaceutycznej, farmakologii i farmakodynamiki, farmakoterapii i informacji o lekach, toksykologii, farmakognozji, leków pochodzenia naturalnego, technologii postaci leku, biofarmacji, farmacji praktycznej w aptece, farmakokinetyki, ćwiczeń specjalistycznych i metodologii badań (wykonanie i obrona pracy magisterskiej w dziesiątym semestrze), bromatologii, higieny i epidemiologii, prawa farmaceutycznego, ekonomiki i zarządzania w farmacji, historii farmacji, etyki zawodowej.

Praktyki obejmują: praktykę wakacyjną po trzecim roku w aptece ogólnodostępnej, praktykę wakacyjną po czwartym roku w aptece szpitalnej, w przemyśle farmaceutycznym, w laboratorium kontroli leków lub w stacji sanitarno-epidemiologicznej, oraz praktykę (staż) na szóstym roku w aptece ogólnodostępnej lub szpitalnej (po wykonaniu i obronie pracy magisterskiej)^[2].

Wybrane zagadnienia związane z farmacją

• badanie wpływu substancji chemicznych na organizm
• badanie wpływu organizmu na substancje chemiczne (metabolizm leków)
• substancje naturalne stosowane jako leki
• surowce roślinne i zwierzęce, z których wytwarzane są leki
• synteza chemiczna
• chemia leków
• poszukiwania nowych leków
• dawkowanie leków
• systematyka leków
• zamienniki leków
• ochrona patentowa
• forma leku (postać farmaceutyczna)
• wdrażanie leków do produkcji
• sposoby ich produkcji
• wprowadzenie leków do obrotu (tzw. rejestracja)
• kontrola dystrybucji
• kontrola jakości leków
• marketing leków
• racjonalizacja kosztów terapii

Dyscypliny naukowe wchodzące w skład farmacji

• farmakologia
• farmakodynamika
• farmakoterapia
• chemia leków
• farmakokinetyka
• analityka farmaceutyczna
• farmakognozja
• farmacja stosowana
• toksykologia
• bromatologia
• botanika farmaceutyczna
• farmakoekonomika
• mikrobiologia farmaceutyczna
• historia farmacji
• technologia postaci leku
• synteza i technologia substancji leczniczych
• opieka farmaceutyczna
• biotechnologia farmaceutyczna
• biochemia farmaceutyczna
• farmakologia leków pochodzenia naturalnego

Dziedziny wiedzy związane z farmacją

Farmacja jest nauką o charakterze interdyscyplinarnym – łączy w sobie zagadnienia związane między innymi z następującymi dziedzinami wiedzy:

• medycyną (farmakologia, fizjologia, diagnostyka laboratoryjna)
• chemią (synteza substancji leczniczych, analiza chemiczna leków)
• biologią (botanika farmaceutyczna, genetyka, parazytologia, mikrobiologia)
• biochemią (procesy biochemiczne zachodzące w organizmie, genetyka)
• biotechnologią (produkcja antybiotyków)
• fizyką (metody analizy instrumentalnej stosowane w analizie leków)
• technologią (przemysłowa synteza substancji leczniczych, produkcja postaci leków)
• ekonomią (optymalizacja kosztów opieki zdrowotnej)
• statystyką (kontrola jakości, rejestracja leków)
• psychologią (opieka farmaceutyczna)
• informatyką (modelowanie molekularne: dopasowanie potencjalnych leków do receptorów).

Zobacz też