Stereoskopia – technika obrazowania, oddająca wrażenie normalnego widzenia przestrzennego, tzn. reprezentującego nie tylko kształt i kolor obiektów, ale także ich wzajemne zależności przestrzenne, odległość od obserwatora i głębię sceny.

Wymaga dostarczenia do mózgu dwóch obrazów, widzianych z perspektywy lewego i prawego oka. W tym celu wykonuje się parę zwykłych dwuwymiarowych obrazów (stereoparę), reprezentujących obiekt czy scenę z dwóch punktów widzenia, oddalonych tak jak oczy obserwatora. Obrazy składowe stereopary są bardzo podobne, ale różnią się nieco kątem widzenia obiektów i szczegółami wzajemnego przesłaniania się obiektów w scenie. To właśnie te drobne różnice niosą informację o trzecim wymiarze.

Przy pomocy jednej z wielu technik prezentacji 3D przedstawia się lewy obraz lewemu oku a prawy – prawemu. W mózgu następuje połączenie tych dwóch obrazów w jeden obraz trójwymiarowy przestrzenny, zwany obrazem cyklopowym^{[potrzebny przypis]}, ponieważ odbieramy go tak, jakby był widziany przez jedno „trójwymiarowe” oko umieszczone u nasady nosa.

Sposoby odwzorowania trzeciego wymiaru

1. Najprostszym i najstarszym sposobem przedstawiania obrazów stereoskopowych było łączenie ich w stereopary, jak na ilustracji powyżej, i oglądanie przez stereoskop zaopatrzony w dwie soczewki sferyczne lub sferyczno-klinowe. Pierwszy stereoskop Wheatstone’a powstał w latach czterdziestych XIX w., a najbardziej rozpowszechniony model Holmesa w roku 1861. W drugiej poł. XIX w. stereoskop stał się ulubionym sprzętem każdego salonu mieszczańskiego.
2. Istnieje możliwość oglądania stereopar bez użycia stereoskopu. Przy metodzie prostoglądu ustawiamy oczy w zezie rozbieżnym, aby każde oko było skierowane na odpowiedni obraz stereopary. W przypadku krzyżoglądu obrazy są zamienione miejscami, a oczy ustawia się w b. silny zez zbieżny. W obu przypadkach wadą jest ograniczony format obrazów.
3. Metodą, która zyskała popularność dzięki komputerowemu przetwarzaniu obrazów, jest metoda anaglifowa. Obrazy nałożone są na siebie i zabarwione są na kolory: czerwony i niebieski. Przy oglądaniu przez okulary o tak samo zabarwionych szkłach następuje separacja obrazów i pojawia się efekt przestrzenny przy nieco zubożonej kolorystyce.
4. Również komputery umożliwiają oglądanie obrazów metodą migawkową. Obrazy są wyświetlane przemiennie na ekranie monitora, a okulary o szkłach ciekłokrystalicznych odsłaniają na przemian synchronicznie lewe i prawe oko.
5. W kinach stosowana jest metoda projekcji przez filtry polaryzacyjne na ekran pokryty folią aluminiową. Kierunki polaryzacji obu filtrów są ustawione prostopadle względem siebie. Widzowie zaopatrzeni w okulary z analogicznie ustawionymi filtrami widzą ruchome obrazy o idealnej jakości.
6. W drukach reklamowych, m.in. okładkach książek, stosowany jest druk rastrowy. Obrazy składają się z prążków na przemian prawego i lewego obrazu, a nałożone przezroczyste folie z soczewkami cylindrycznymi zapewniają separację obrazów.

Sporządzanie fotografii stereoskopowych

Przy sporządzaniu pary fotografii stereoskopowych ważny jest wybór bazy stereoskopowej, czyli rozstawu punktów widzenia. Naturalna baza – rozstaw oczu ludzkich – wynosi ok. 65 mm i tyle wynosi zazwyczaj rozstaw osi obiektywów aparatów stereoskopowych. Optymalny efekt widzenia przestrzennego uzyskuje się, gdy baza wynosi 1/100 – 1/30 odległości do przedmiotów pierwszego planu. Przy fotografowaniu dalekich krajobrazów baza musi wynosić nawet kilka metrów, przy fotografowaniu drobnych, blisko położonych przedmiotów powinna być proporcjonalnie niewielka.

W przypadku motywów nieruchomych możliwe jest dokonywanie obu zdjęć kolejno jednym aparatem z przesunięciem o wymiar bazy, przy czym konieczne jest zachowanie równoległości osi optycznych obiektywu, a w przypadku motywów ruchomych konieczne jest użycie dwóch aparatów z synchronizacją obu migawek lub jednego specjalnego aparatu o dwóch obiektywach.

Zobacz też

• autostereoskopia
• fotoplastykon
• stereoskop