Izmir (dawniej Smyrna, tur. İzmir, gr. Σμύρνη) – miasto portowe w zachodniej Turcji nad Zatoką Izmirską, stolica prowincji (ilu) Izmir. Trzecie miasto pod względem wielkości w Turcji, liczące ponad 2,8 mln mieszkańców. Ważny ośrodek handlowy i przemysłowy Turcji: huta żelaza, rafineria ropy naftowej, zakłady tytoniowe, włókiennicze i cementowe. Drugi port handlowy po Stambule. W Izmirze odbywają się największe na Bliskim Wschodzie Międzynarodowe Targi Izmirskie. Siedziba dowództwa południowo-wschodnich kontyngentów NATO.

Ludność

Liczba mieszkańców:

• 1960 – 370 900
• 1980 – 530 064
• 1985 – 946 225
• 1990 – 1 757 414
• 1997 – 2 058 972
• 2000 – 2 232 265
• 2003 – 2 398 200
• 2007 – 3 097 000
• 2016 – 4 223 545

Historia

Początki osadnictwa na terenie Izmiru sięgają 3000 roku p.n.e.^[2] Zapewne w X wieku p.n.e. Jonowie zajęli zatokę smyrneńską, wypędzając eolskich osadników i zbudowali miasto^[3]. Rozkwitające miasto zostało zburzone prawdopodobnie w roku 575 p.n.e. przez króla lidyjskiego Alyattesa II^[4].

Czasy Aleksandra Wielkiego przyniosły miastu rozkwit. Kazał on wybudować twierdzę na wzgórzu Pagus, a u jej podnóża nowe miasto, do którego przesiedlił mieszkańców dawnej Smyrny^[2]. Odbudowane w pierwszej połowie IV w. p.n.e. przez Antygona I, a następnie rozbudowywane przez Lizymacha miasto, stało się głównym ośrodkiem handlowym w Azji Mniejszej^[2]. W czasach rzymskiego i bizantyjskiego panowania miasto wciąż się rozwijało^{[potrzebny przypis]}. W 129 roku p.n.e. liczyło około 100 tysięcy mieszkańców i było znanym ośrodkiem handlowym^{[potrzebny przypis]}. W roku 178 n.e. miasto przeżyło największe w swej historii trzęsienie ziemi^{[potrzebny przypis]}. Z polecenia Marka Aureliusza zostało odbudowane w ciągu trzech lat^{[potrzebny przypis]}. Już wcześniej zaczęli się tu pojawiać pierwsi chrześcijanie. To tutaj znajdował się jeden z siedmiu Kościołów Azji wzmiankowany w Apokalipsie św. Jana^[5], a pierwszym biskupem tutejszej gminy chrześcijańskiej był św. Polikarp^[6], który z rozkazu rzymskiego namiestnika został w 153 r. spalony na stosie. Dzięki temu, że była tu silna wspólnota chrześcijańska, w czasach bizantyjskich rezydował tu metropolita podległy tylko patriarsze^{[potrzebny przypis]}.

W VII w. miasto przeżywało częste najazdy Arabów, ale padło dopiero w XI w. na skutek naporu Turków seldżuckich i pozostawało w ich władaniu przez około 20 lat, aż do czasu, kiedy odbiła je z ich rąk armia cesarska^{[potrzebny przypis]}. Pod koniec XII w. władali Smyrną Genueńczycy korzystając z ogromnych walorów tutejszego portu. Władzę nad miastem stracili jednak po kilkudziesięciu latach na rzecz Turków z emiratu Aydin^{[potrzebny przypis]}. W latach 1344-1403 należało do zakonu joannitów^{[potrzebny przypis]}. W 1403 zostało zdobyte i zniszczone przez mongolskie wojska Timura^{[potrzebny przypis]}.

W roku 1415 miasto przeszło w posiadanie Imperium Osmańskiego. Zdobywcy zmienili jego nazwę miasta na Izmir. Za Sulejmana Wspaniałego, w celu rozwoju handlu, Europejczycy otrzymywali pozwolenia na swobodny handel i na osiedlanie się w mieście^[7]. Wkrótce Izmir stał się miastem kosmopolitycznym. Po przegranej przez imperium I wojnie światowej miasto w wyniku wojny grecko-tureckiej zostało zajęte przez Greków, co zostało usankcjonowane układem w Sèvres (1920). 9 września 1922 r. Izmir został zajęty przez wojska Atatürka i poważnie zniszczony, mimo wcześniejszego o kilka dni opuszczenia go przez wojska greckie^[8]. Pomimo rozkazu wydanego przez Kemala Atatürka zabraniającego zabijania osób cywilnych, w czasie tureckiego zajmowania miasta doszło do rzezi znajdującej się tam ludności greckiej i ormiańskiej, szacowanej na około 100 000 ludzi. Brutalnie został zamordowany biskup Patriarchatu Konstantynopolitańskiego Chryzostom ze Smyrny^[9]. W dniach 13-17 września 1922 doszło do wielkiego pożaru, w wyniku którego zniszczona została znaczna część miasta zamieszkiwanego przez chrześcijan (oszczędzone zostały dzielnice turecka i żydowska)^[10]. Traktatem pokojowym w Lozannie w 1923 roku Izmir z powrotem został przyznany Turcji. Zgodnie z osobnym porozumieniem pomiędzy Grecją i Turcją nastąpiła wymiana ludności, dlatego miasto jest dziś zamieszkane głównie przez Turków^[11]. W roku 2005 miasto gościło uczestników letniej uniwersjady.

Miasta partnerskie^[12]

• Baku
• Biszkek (od 1991)
• Wołgograd (od 2006)
• Buchara (od 1992)
• Mumbaj
• Brema
• Famagusta
• Long Beach
• Melbourne
• Neapol
• Samarkanda
• Seattle
• Tampa
• Tel Awiw-Jafa

Linki zewnętrzne

• İzmir/Przewodnik po mieście

• Jean Carpentier, François Lebrun: Historia świata śródziemnomorskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003. ISBN 83-04-04647-4.
• Richard Clogg: Historia Grecji nowożytnej. Warszawa: Książka i Wiedza, 2002. ISBN 83-05-13465-2.
• N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973.