F-16 Fighting Falcon
Türk Hava Kuvvetlerine ait F-16C savaş uçağı,hava üstünlüğü ve NATO operasyonel müttefik kuvvetleri uçağını koruma görevleri kapsamında uçarken (4 Nisan 1999)
Türü	Çok Amaçlı Savaş Uçağı
Ulusal köken	Amerika Birleşik Devletleri
Üretici	General Dynamics Lockheed Martin
Tasarımcı	General Dynamics
İlk uçuş	2 Şubat 1974
Hizmete giriş	17 Ağustos 1978-günümüz
Durumu	Etkin hizmette
Ana kullanıcı	ABD Hava Kuvvetleri
Diğer kullanıcılar	Türk Hava Kuvvetleri İsrail Hava Kuvvetleri Mısır Hava Kuvvetleri
Üretim sayısı	4,573 (Temmuz 2016)[1]
Birim maliyeti	F-16A/B: US$ 14.6 milyon (1998) F-16C/D: US$ 18.8 milyon (1998)
Gelişimi	YF-16 (General Dynamics Model 401)
Değişimleri	General Dynamics F-16XL Mitsubishi F-2

F-16 Savaşan Şahin Lockheed Martin üretimi çok amaçlı, tek motorlu jet savaş uçağı. General Dynamics şirketi tarafından, ABD Hava Kuvvetleri için geliştirilmiştir. Hafif avcı olarak tasarlanmış, başarılı birçok amaçlı avcı uçağıdır. Geniş kullanım alanı, olağanüstü manevra kabiliyetiyle kendini kanıtlamış ve başarısıyla birçok ülkeye ihraç edilmiştir. F-16 büyük Batı kökenli avcı projesi sonucunda üretimi 1976 yılında onaylanmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası uçaklar içinde MİG-21'den (10,000+) ve F-4 Phantom_II'den (5195) sonra en çok üretilen 3. savaş uçağıdır. Temmuz 2016 itibarıyla 4.573 adet üretilmiştir.^[1]

Genel bilgiler

1960'ların sonunda başlatılan LWF (Lightweight Fighter yani Düşük ağırlıklı savaş uçağı projesi) projesi kapsamında General Dynamics firmasının ürettiği ve LWF Projesini kazanan uçaktır. Bugün dünyada 24 ülkenin hava kuvvetleri F-16 savaş uçağının değişik modellerini kullanmaktadır.^[2] Günümüzde ABD Hava Kuvvetleri için olmasa da ihracat için geliştirilmiş sürümleri üretilmektedir. 1993 yılında General Dynamics uçak üretim hakkını Lockheed firmasına satmış, Lockheed firması, Martin Marietta firması ile birleşerek Lockheed Martin adını almıştır.

F-16 it dalaşı için sayısız yenileştirmeye girmiş, daha iyi bir görüş için kanopi su damlası şeklinde yapılmış, yüksek G kuvvetiyle yapılan dönüşlerde pilota kolaylık sağlaması için kontrol kolu sağa alınmış ve pilota etki eden G kuvvetini azaltmak için pilot koltuğu arkaya doğru eğik yapılmıştır. Silahları gövde içindeki M61 Vulcan top ve on bir yükleme noktasına takılabilen çeşitli füzelerden oluşmaktadır. Ayrıca 9G'ye dayanabilen ilk avcı uçağıdır. İtiş-ağırlık oranı 1'den yüksek olmamak koşuluyla güçlü tırmanabilmekte ve gerektiğinde dik olarak da hızlanabilmektedir. F-16'nın resmi adı Savaşan Şahin olmasına rağmen, pilotlar ondan Viper diye bahsederler.

F-16'nın ABD Hava Kuvvetleri'nde 2025 yılına kadar serviste kalması düşünülmektedir. F-16'lar ile değiştirilecek F-35 Lightning II uçakları 2011'de servise girmeye başlayacak ve kademeli olarak F-16'lar, F-35 Lightning II uçaklarıyla yer değiştirecektir.F-16 çok amaçlı bir av-bombardıman uçağıdır. Silahlarını hava ve kara hedeflerine çok yüksek hassasiyetle sevk edebilir. F-16 nın yapımında F-15 ve F-111 gibi kendini ispatlamış uçakların teknolojilerinden yararlanılmıştır. F-16 güçlü radarı sayesinde alçaktan uçan uçakları bile tespit edebilir. F-16 dünyada ilk Elektronik Kumandalı Uçuş (İngilizce: Fly By Wire) yani uçuş kontrol mekanik aksamı elektronik sistemlerle yönetilen ilk savaş uçağıdır. F-16'nın manevra kabiliyeti çok yüksek ve atiktir. Bu da F-16'yı kullanımı zor uçaklar kategorisine sokar. F-16'da HUD, HOTAS, "Damla" Kanopi gibi özellikler de kullanılmıştır. F-16 tam yüklü olarak yaklaşık 9g'ye dayanabilir (hava yer görevlerinde azami 5.5g).

Çok yönlü taktik ve avcı uçağı olan F-16 uçakları havadan havaya ve havadan yere savaş kabiliyetine sahiptir. F-16A/C/E serisi tek kişilik F-16B/D/F/I serisi ise çift kişiliktir. F-16 uçağında General Electric (Blok 30 40 50 60) ve Pratt & Whitney (Blok 1 5 10 15 20 25 32 42 52) firmalarının ürettiği turbofanlı tek motor mevcuttur. Hava alığı yere çok yakın olduğu için YAMAHA (motora giren yabancı maddelerin yarattığı hasar) alması çok kolaydır. Bu nedenle uçağın bulunduğu ve taksi yaptığı yerlerin en ufak maddelerden dahi arındırılması gerekir. Ayrıca bu hava alığı uçak üzerinde çalışan personel için son derece tehlikelidir. Uçak en düşük seviyede çalışırken bile motor bir insanı çekebilecek kadar emiş gücü oluşturup bir kazaya neden olabilir. Bu tür kazalar Türkiye'de de yaşanmıştır ve maalesef ölümle sonuçlanmıştır.

F-16 uçağının tek motorlu olması nedeniyle uçağa elektrik ve hidrolik takat gelmediği zamanlarda acil olarak elektrik gücü sağlayan ünite (EPU) devreye girer. Bu sistemde yakıt olarak kullanılan Hidrazin insan vücuduna temas ettiğinde veya buharına maruz kalındığında sağlık açısından zararlı etkilere sahiptir. Bundan dolayı kaza/kırım olaylarında ya da acil durumlarda uçağa yaklaşmadan önce uçağın sağ yan tarafında bulunan gösterge ve dedektörler iyice kontrol edilir, uçağa herhangi bir müdahelede bulunmadan önce EPU sistemi emniyet pimi takılarak ve pilot kabininden OFF edilerek devreden çıkartılır.

Türkiye ve F-16

Türkiye'nin kullandığı F-16'lar Blok 30, Blok 40, Blok 50 ve Blok 50+ olup Block50 + ların16 tanesi D ve 14 adedi ise C tipi olmak üzere toplam 30 adet F-16 Block 50 +(Block 50 M) uçağı TAI Tesislerinde montajları gerçekleştirilerek 1.72(ABD)$ Milyar Dolarlık bir bütçe ile üretilmiştir.

F-16 uçakları Türk Hava Kuvvetleri envanterine girmiş, yüksek teknolojinin en son ürünlerindendir.Türk Hava Kuvvetleri'nde C ve D serisi kullanılmaktadır. C serisi tamamen av ve bombardıman görevleri için imal edilmiştir. D serisi ise hem savaş hem de eğitim amacıyla kullanılmaktadır. Block 30 ve 40 modelleri için modernizasyon çalışmaları başlatılmıştır. Bazı F-16 filoları "LANTIRN" hedefleme podlarıyla ile donatılmıştır. Yeni nesil F-16'lar ASELPOD (Gece Hedefleme ve Kızılötesi Işın) ile donatılmıştır.

Ayrıca, Öncel Barış 3 kapsamında Block 30 konfigurasyonuna sahip F-16 hariç Block 50+ seviyesine güncellenmektedir.

Fiyatı

Birim Maliyeti: 1,976,428. Bakım masrafı uçuş saati başına 22,500 ABD Doları'dır.^[3]

• F-16A/B: US$14.6 milyon (1992)
• F-16C/D: 28.520 milyon TL(1998)
• F-16E/F: 26.9 milyon US$ (2005)
• F-16I (F-16D Blok 52+ modelinin sadece israile özgü modifiye edilmiş modeli): ~895.256tl(2006)

Kullanan ülkeler

•  Bahreyn: Bahreyn Kraliyet Hava Kuvvetleri (33)
•  Belçika: Belçika Hava kuvvetleri (90)
•  Şili: Şili Hava Kuvvetleri (28)
•  Danimarka: Danimarka Kraliyet Hava Kuvvetleri (60)
•  Mısır: Mısır Hava Kuvvetleri (195)
•  Yunanistan: Yunanistan Hava Kuvvetleri (148)
•  Ürdün: Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetleri (58)
•  Endonezya: Endonezya Hava Kuvvetleri (12)
•  İsrail: İsrail Hava Kuvvetleri (362)
•  Fas: Fas Kraliyet Hava Kuvvetleri (24)
•  Hollanda: Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri (100)
•  Norveç: Norveç Kraliyet Hava Kuvvetleri (76)
•  Umman: Umman Kraliyet Hava Kuvvetleri (12)
•  Pakistan: Pakistan Hava Kuvvetleri (114)
•  Polonya: Polonya Hava Kuvvetleri (48)
•  Portekiz: Portekiz Hava Kuvvetleri (45)
•  Singapur: Singapur Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri (76)
•  Tayvan: Çin Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri (150)
•  Güney Kore: Güney Kore Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri (170)
•  Tayland: Tayland Kraliyet Hava Kuvvetleri (61)
•  Türkiye: Türk Hava Kuvvetleri (238)
•  Birleşik Arap Emirlikleri: Birleşik Arap Emirlikleri Hava Kuvvetleri (79)
• Amerika Birleşik Devletleri
  • ABD Hava Kuvvetleri (2,505)
    • Ulusal Hava Muhafızları - 490
    • Yedekte - 54
  • Amerika Birleşik Devletleri Donanması (41)
•  Venezuela: Venezuela Hava Kuvvetleri (21)
• : Irak Hava Kuvvetleri (36)^[4]

Eski kullanıcılar

•  İtalya: İtalya Hava Kuvvetleri 2012 itibarıyla ABD'den kiralanan uçaklar geri gönderildi.^[5]

Teknik özellikleri (F-16C Blok 40)

• Boyut doneleri
  • Uzunluk: 15.03 m (49.31 ft)
  • Kanat genişliği: 9.45 m (31.00 ft)
  • Yükseklik: 5.09 m (16.70 ft)
  • Kanat alanı: 27,88 m² (300 ft²)
• Ağırlık doneleri
  • Boş ağırlık: 8.495 kg (18.725 lb)
  • Tipik yükleme: 10.780 kg (23.765 lb)
  • Azami ağırlık: 17.010 kg (37.500 lb)
  • Yakıt kapasitesi :
    • Dahili: 3.105 kg (6.846 lb)
    • Harici: 3.066 kg (6.760 lb)
  • Azami faydalı yük: 7.800 kg (17.200 lb)
• Güç kaynağı
  • Motor: 1 x General Electric F110-GE-100
  • Motor gücü: 17.155 lbf (76.3 kN)
• Performans
  • Azami hız:
    • 12.000 metrede 2.175 km/s (1.350 mph) - 2.05 Mach
    • Deniz seviyesinde 1.460 km/s (915 mph) - 1.2 Mach
  • Tırmanma hızı: 254 m (834 ft) /sn
  • Servis tavanı: 15.240 m (50.000 ft)
  • Menzil:
    • Yüksüz ve azami yakıt ile 3.890 km (2.100 nm)
    • Tipik yükleme ile 1.000 km (540 nm)
  • Kanat hücum açışı: 40°
  • Kanat Açıklık Oranı: 3.0
  • G Limitleri: +9 -3
• Personel
  • F-16A/C/E: 1 pilot
  • F-16B/D/F: 2
  • F-16I : 1 pilot + 1 silah/radar sistem operatörü

Silah sistemleri

• Top
  • 1 x 20 mm M61A1 Vulcan (512 mermi)
• Havadan Havaya Muharebe Füzeleri AAM
  • 6 x AIM-9 Sidewinder
  • 6 x AIM-120 AMRAAM
  • 6 x Python-4
  • 4 x R.550 Magic II
  • 4 x IRIS-T
• Havadan Karaya Taarruz Füzeleri
  • 6 × AGM-65 Maverick
  • 4 × AGM-88 HARM
  • 2 × AGM-154 JSOW
  • 2 × AGM-158 JASSM
  • 4 × BLU-107 Durandal
  • 2 × AS-30L
  • 2 × AGM-142 Have Nap (Popeye II)
  • SOM (Roketsan)
• Gemi Taarruz Füzeleri
  • 2 × AGM-119A Penguin
  • 2 × AGM-84 Harpoon
• Bombalar
  • GBU-10 Paveway II, GBU-12 Paveway II, GBU-24 Paveway III Lazer güdümlü bombalar
  • Mk-20 Rockeye, CBU-52/58/71/87/89/97 Demet bombaları
  • CBU-103, CBU-105 WCMD
  • BLU-109
  • MK-81, MK-82, MK-83, MK-84 Genel maksat bombaları
  • BLU-109, GBU-31/35/38 JDAM
  • GAU-3A 70 mm (2.76 inç) Roket podu
• Nükleer Bomba
  • B61

Kaynakça

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta General Dynamics F-16 Fighting Falcon ile ilgili medyaları bulabilirsiniz.

• TAI - F-16 Üretim Programları

G T D Lockheed ve Lockheed Martin uçakları Üretim ve tasarıma göre Temel Model Numaraları L-1 L-2 L-3 L-4 L-5 L-7 L-8 L-9 L-10 L-11 L-012 (L-013 görevlendirilmemiş) L-014 L-015 L-016 L-017 L-018 L-019 L-020 L-021 L-022 L-023 L-024 (L-025 görevlendirilmemiş) L-026 L-027 (L-028 görevlendirilmemiş) L-029 L-030 L-031 L-032 L-033 L-034 L-035 (L-036 görevlendirilmemiş) L-037 (L-038 ve L-039 görevlendirilmemiş) L-040 L-041 L-042 L-044 L-045 L-049 L-050 L-051 L-052 L-060 L-061 L-062 L-075 L-080 L-081 L-082 L-083 L-084 L-085 L-086 L-087 L-088 L-089 L-090 L-091 L-092 L-093 L-094 L-092 L-099 L-100 L-133 L-140 L-141 L-193 L-245 L-246 L-300 L-301 L-329 L-351 L-382 L-500 L-645 Lockheed-California Geçici Tasarım Numaraları CL-282 CL-288 CL-295 CL-320 CL-325 CL-329 CL-346 CL-379 CL-400 CL-407 CL-475 CL-595 CL-704 CL-760 CL-823 CL-901 CL-915 CL-934 CL-981 CL-984 CL-985 CL-1026 CL-1195 CL-1200 CL-1400 CL-1600 CL-1700 CL-1800 CL-1980 Görevlerine göre Havayolları ve sivil ulaşım Vega Sirius Altair Orion Electra Electra Junior Super Electra Lodestar Constellation (L-049 L-649 L-749) Super Constellation (L-1049 L-1249) Starliner Saturn Electra L-402 JetStar L-100 L-1011 Askeri ulaştırma Y1C-12 Y1C-17 Y1C-23 Y1C-25 C-36 C-37 C-40 C-56 C-57 C-59 C-60 C-63 C-66 C-69 UC-85 UC-101 C-104 C-111 C-121 C-130 / C-130J / HC-130 / KC-130 / LC-130 / MC-130 C-139 C-140 C-141 C-5 JO XRO R2O R3O XR4O R5O R6O / R6V R7O / R7V R8V / GV / UV TriStar Saldırı ve bombardıman Y1A-9 A-28 A-29 XB-30 B-34 B-37 AC-130 A-4AR F-117 FB-22 İHAlar Q-5 Q-12/D-21 MQM-105 P-175 RQ-3 RQ-170 Ayrıca bakınız: DC-130 EW ve keşif O-56 F-4 F-5 F-14 YO-3 EC-121 EC-130 / EC-130H WC-130 EP-3 RB-69 U-2 / TR-1 A-12 SR-71 PO / WV XW2V Avcı XFM-2 XPB-3 YP-24 P-38 XP-49 XP-58 P/F-80 XF-90 F-94 F-97 F-104 (F-104 variants) YF-12 F-16 YF-22 F-22 F-35 FO XFV Helikopterler CL-475 XH-51 AH-56 VH-71 Deniz devriye PBO PV P2V P-2 P3V P-3 P-7 S-3 CP-122 CP-140 Eğitim AT-18 T-33 T-40 TO / TV T2V / T-1 Deneysel M-21 NF-104A QT-2 Senior Prom XC-35 XF-104 VZ-10 / XV-4 X-7 X-17 X-26B X-27 X-33 X-35 X-44 X-55 X-56 İsimler Air Express Aquila Altair Aurora Big Dipper Blackbird Chain Lightning Cheyenne Constellation L-049 L-649 L-749 Constitution Electra (Model 10) Electra (Model 188) Electra Junior Excalibur Explorer Fighting Falcon Galaxy Have Blue Hercules Hudson Hummingbird JetStar Kestrel Kingfisher Lightning Lightning II Little Dipper Lodestar Neptune Orion (Model 9) Orion (P-3) Polecat Raptor Saturn SeaStar Senior Prom Sentinel Shooting Star Sirius Starfighter Starfire Starlifter Starliner Super Constellation L-1049 L-1249 Super Electra Super Galaxy Super Hercules T-Bird TriStar Vega Ventura Viking Warning Star

G T D Türk Hava Kuvvetlerinin Hava Platformları Sabit Kanat Platformlar Avcı-Bombardıman F-4 Phantom II F-16 Fighting Falcon Erken Uyarı B-737-7ES AEW&C Nakliye Airbus A400M Atlas C-130 Hercules C-160 Transall CASA CN 235 Tanker KC-135 Stratotanker Eğitim F-5 KT-1 Woongbee T-38 Talon SF.260 T-41 VIP Gulfstream IV Cessna Citation III Cessna Citation II Gulfstream G550 (C-37B) İHA Anka Bayraktar Taktik İHA MQ-1 Predator Harpy Turna İHA Heron Karayel GNAT 750 General Atomics MQ-9 Reaper RQ-7 Shadow Aerostar Döner Kanat Platformlar Genel Maksat AK AS-532 Cougar UH-1H Iroquois UH-60 Black Hawk T-129 ATAK Bell AH-1 Cobra Boeing CH-47 Chinook AH-1 SuperCobra